Crash Germanwings toont stigma op psychische problemen – Volkskrant 4 maart 2015

 

OPINIE Volgens student Kelly Huibregtse brengen het gedrag van piloot Andreas Lubitz én onze reacties op de crash van Germanwings det grote taboe op geestelijke ongezondheid aan het licht.

Door: Kelly Huibregtse 3 april 2015, 13:30

Het is nu bijna een week geleden dat het vliegtuig van Germanwings neerstortte in de Franse Alpen. Toen een dag later algemeen bekend werd dat het toestel vermoedelijk bewust was neergebracht door co-piloot Andreas Lubitz bracht dat een vloedgolf aan emoties, verontwaardiging maar vooral speculatie te weeg. 

Velen voelden zich plots geroepen om een psychologische analyse op te stellen waarmee het gruwelijke besluit van Andreas Lubitz verklaard kon worden. Ad Kerkhof, hoogleraar suïcidepreventie aan de VU, verklaarde dat ‘de gekste dingen mogelijk zijn’. Door het woord ‘gek’ te gebruiken kaart Kerkhof wat mij betreft een van de grootste taboes in onze samenleving aan, namelijk het taboe op geestelijke ongezondheid.

Iedereen kan geestelijk ziek worden

Anita Witzier is verrast omdat inwoners van psychiatrische klinieken ‘aan de buitenkant’ gewone mensen lijken te zijn

Eén op de vier mensen kampt in zijn leven een periode met psychische klachten. Het programma Anita wordt opgenomen is een poging om bij televisiekijkend Nederland dit taboe te doorbreken, dan wel aan het licht te brengen. 

De presentatrice is tijdens de eerste aflevering verrast dat de inwoners van de psychiatrische klinieken waarin zij verblijft, ‘aan de buitenkant’ gewone mensen lijken te zijn, zoals jij en ik. Ze stelt aan verpleegkundigen en psychologen geregeld vragen met de strekking: ‘Zou dit jou of mij ook kunnen overkomen?’ 

Het antwoord hierop luidt volmondig ja. Een geruststellende gedachte is dat het voor velen niet zover zal komen. Als mens kun je nu eenmaal bepaalde tools gebruiken die je geestelijke gezondheid verschaffen op momenten dat jouw eigen verstand en rationaliteit je in de steek laten. Mits wij van die tools gebruik durven maken.

Normaal-gek stigma

Het is eenvoudiger om je af te melden wegens een bezoek aan de fysiotherapeut dan aan de psychiater

Er heerst om geestelijke ongezondheid een groot normaal-gek stigma. Het is zoveel makkelijker om op je werk te vertellen dat je arm in het gips zit dan uit te moeten leggen dat je argumenten van treinspringers momenteel helemaal niet zo ‘gek’ vindt klinken. Het is eenvoudiger om je af te melden wegens een bezoek aan de fysiotherapeut, dan aan de psychiater. 

Waarom? Omdat je voor een lichamelijke aandoening meer maatschappelijk begrip kan verwachten, dan voor een geestelijke aandoening. Mensen zullen minder snel aan de buitenwereld tonen hoe het werkelijk gesteld is met hun geestelijke gezondheid. In sommige gevallen zullen ze daardoor te laat hulp zoeken of hun psychische toestand niet melden bij hun werkgever.

Imkers die bang zijn voor bijen

We bestempelen iemand die geestelijk ongezond is als ‘de ander’

De conclusie van afgelopen week: ‘Vliegers die niet fit to fly zijn moeten aan de grond blijven’. Maar wanneer ben je niet fit to fly? Tot mijn grote verbazing vertelde psychiater Bram Bakker dat hij piloten gezien heeft met vliegangst. In dat geval lijkt mij het duidelijk, dan ben je niet fit to fly. 

Bram Bakker vertelde tevens dat deze piloten niet te koop liepen met hun vliegangst. Zouden er ook imkers zijn die bang zijn voor bijen? Of juffen en meesters die een gruwelijke hekel hebben aan kinderen? Wanneer een piloot ‘fit to live’ is, denk ik dat een piloot ook fit to fly zal zijn. 

Het taboe in de samenleving zorgt ervoor dat iemand niet graag naar buiten brengt dat hij of zij momenteel niet ‘fit to live’ is. Dat wordt namelijk gezien als een teken van zwakte en krankzinnigheid. We bestempelen iemand die geestelijk ongezond is als ‘de ander’. 

Ik roep allerminst op om medelijden te hebben met Andreas Lubitz, die een gruwelijke misdaad heeft begaan. Ik roep echter wel op om als samenleving bereid te zijn het taboe rondom geestelijke ongezondheid te doorbreken. Probeer ‘de ander’ eens te zien als jezelf, maar dan in iets andere omstandigheden. 

Wellicht zit daar de voedingsbron van het taboe. De angst dat ‘de gek’  eigenlijk niet veel anders is dan jij of ik. Je suis un homme.



Kelly Huibregtse, student Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam